Сэтгэл хөдлөлийн уян хатан байдал

Сюзан Дэвид бол сэтгэл зүйч, сэтгэл хөдлөл болон сэтгэл хөдлөлд хүмүүс ямар хариу үйлдэл үзүүлдгийг 20 гаруй жил судалсан коуч юм. Уг хураангуйд сэтгэл хөдлөлөө хэрхэн ойлгох, тэдгээрийг хүлээн зөвшөөрөхөд хэрхэн суралцах, сэтгэл хөдлөлийн уян хатан байдлаа хэрхэн сайжруулах талаар өгүүлнэ. Үүнийг уншаад та огт буруу зүйл хийдэггүй, төгс хүн болохгүй ч хамгийн хэцүү сэтгэл хөдлөлтэйгээ нүүр тулж, бусадтай тогтоосон харилцаандаа сэтгэл хангалуун байж, зорилгодоо хүрэх боломжтой болох юм.

Сэтгэл хөдлөлийн уян хатан байдал бол бодол, мэдрэмждээ зөв, уян хатан хандаж, аливаа нөхцөл байдалд эерэг хариу үйлдэл хийхэд тусална. Энэ бол бодлоо өөрчлөх тухай бус харин илүү чөлөөтэй, тайван болох тухай юм.

Тухайн мөчид юу мэдэрч байгаа болон тэдгээр мэдрэмжид ямар хариу үйлдэл үзүүлэхийн хоорондох орон зайг улам сайн холбож өгснөөр сэтгэл хөдлөлийн уян хатан байдал нь өөрийгөө сөргөөр төсөөлөх, зүрх шархлах, өвдөх, санаа зовних, депресст орох, амаргүй шилжилт зэрэг олон зовлон бэрхшээлийг давж гарахад тусална. Сэтгэл хөдлөлийн уян хатан байдал нь таныг динамик байхад хэрэгтэй. Мөн их хэмжээний стрессийг тэсвэрлэнгээ бусадтай харилцаатай, нээлттэй, мэдрэмжтэй хэвээр байхад тусална.

Уг хураангуйд дурдах зүйлсийг сайн сурч, ойлгож авахын тулд та өөрийн бодол, сэтгэл хөдлөл, зан араншинтай сониуч бөгөөд нээлттэй сэтгэлээр нүүр тулах ёстой. Тэдгээрийг байгаа чигээр нь буюу зөвхөн бодол, сэтгэл хөдлөл гэсэн талаас нь ойлгож, хүлээн зөвшөөр. Сэтгэл хөдлөлийн уян хатан байдал нь таныг хүсссэн амьдралаараа амьдарч, хамгийн их зовоосон мэдрэмжүүдээ эрч хүч, бүтээлч байдал, ухааны эх үүсвэр болгон өөрчлөхөд тусална.

Бидний бодол доторх түүхүүд

Бид өдөр бүр өөрсдөдөө хэн болох, юу хийдэг, юуг мэдэрч байгаа талаараа түүх өгүүлдэг. Харамсалтай нь заримдаа тэдгээр түүх буруу байдаг. Жишээлбэл, та найзыгаа өдрийн хоолонд урьсан ч тэд завгүй байгаа бол танд “тэд хэзээ ч намайг гэдэггүй. Тэр бүү хэл надад дургүй” гэсэн бодол хялбархан төрөх байх. Гэвч бодит байдал дээр тийм бус байх нь олонтоо. Толгойд маань байгаа дуу хоолой бол найдваргүй хүүрнэгч гэдгийг бид ойлгох хэрэгтэй.

Асуудлын гол нь эдгээр дуу хоолойны ихэнх нь автоматаар үүсдэгт оршино. Улмаар бодол маань сэтгэл хөдлөлтэй холилдохоор бид түргэн, зөнгөөрөө шийдвэр гаргах хандлагатай байдаг агаад энэ нь тэр бүр зөв шийд байдаггүй. Заримдаа бидний агшин зуурын сэтгэгдэл нь буруу байдаг. Гэвч тийм бодол нэгэнт төрсөн л бол өөрчлөхөд хэцүү болчихдог. Сэтгэл хөдлөлийн хувьд уян хатан байна гэдэг нь хорвоо ертөнцтэй төсөөлж байгаа шигээ бус байгаа чигээр нь харилцах явдлыг хэлж байна. Энэ нь сэтгэл хөдлөлийн нөхцөлт хариу үйлдлээс цаадхыг харж, өөрийн жинхэнэ үнэ цэнтэй нийцэх үйл хөдлөл гаргахыг хэлж байгаа юм. Бодогч уу, бодол уу, хэн нь хэнийгээ удирдаж байна вэ гэж өөрөөсөө асуугаарай.

Зарим хүн таагүй мэдрэмжээ дотроо таг нуудаг. Ингэлээ гээд тэрхүү зовлон шаналалыг бий болгож буй уг үндсийг тасдахгүй, үгүй хийхгүйд асуудлын учир бий. Харин таагүй мэдрэмжээ үл ойшоовол танд хэсэг хугацаандаа амар байх ч илүү гүн учир шалтгааныг нь мөн л алга болгож чадахгүй. Дарж нуусан сэтгэл хөдлөл хэзээ нэгэн цагт ил гарч ирж л таарна.

Таагүй сэтгэл хөдлөлтэй харьцах өөр нэг арга бол бодлогоширох юм. Бодлогоширогчид нь гай зовлонгоо өөртөө хадгалсаар, дарсаар улмаар тавьж явуулалгүй хэтэрхий удаадаг. Бодлогоширох нь зөвхөн ганц хүний үйлдэл байх албагүй бөгөөд дургүй хүргэм даргаасаа болж хамт ажиллагчдаа уураа гаргасан ч танд уур чинь хадгалагдсан хэвээр л байна. Ийм үед сэтгэл хөдлөл нь улам хүчтэй болдог агаад урт хугацаандаа танд илүү хор хохиролтой байх юм.

Сэтгэл хөдлөлтэй харьцах хамгийн зөв арга бол дотроо хадгалах, байнга бодохын аль нь ч бус харин одоо цагтаа байж, одооны сэтгэл хөдлөлөө хүлээн зөвшөөрөх явдал юм. Сэтгэл хөдлөлтэйгээ нүүр тулж, хүлээн зөвшөөрч, цугтаа орших нээлттэй бөгөөд шударга арга замыг олох ёстой.

Хэн ч төгс биш. Бид өөрсдийгөө яг хэн бэ гэдгээ хүлээн зөвшөөрч, алдаа гаргасан ч өөрсдийгөө өршөөж сурах хэрэгтэй. Үүний тулд бодлууд маань үргэлж үнэн зөв биш гэдгийг эхлээд ухамсарлах ёстой юм.

Яг одоо оршин байгаа бүхнийг хүлээн зөвшөөрөх хүртлээ бид өөрсдийн нөхцөл байдлаа, эсвэл өөрсдийгөө өөрчилж чадахгүй. Бид өөрсдийгөө чухамдаа хэн бэ, дэлхий гэж үнэндээ яг юу юм бэ гэдгийг ойлгох, ухамсарлах зөвшөөрлийг өөрсдөдөө өгөх ёстой. Бид дургүй зүйлдээ дуртай байх хэрэггүй ч тэдгээрийг байгаа чигээр нь хүлээн зөвшөөрч сурах ёстой. Тэгвэл бид өөрчлөгдөж чадна.

Өөртөө сайхан сэтгэл, энэрэнгүй сэтгэлээр хандаж бай. Өөрийгөө гайхамшигтай хүүхэд гэж бод. Хэрэв тан руу хүүхэд чинь уйлсаар ирвэл битгий загна, битгий уурла. Тэднийг тайвшруулж, тэвэр.

Та алдаа гаргана, энэ бол байх л зүйл. Нэг муу зүйл хийлээ гээд та муу хүн болохгүй. Өөрийгөө хайрла, тэгээд алдаагаа засахыг хичээ. Улмаар алдаанаасаа суралцаж, илүү сайхан ирээдүйг бүтээ.

Өөрийгөө хайрлаж, бөөцийлөх нь хүнийг сул дорой, эсвэлт залхуу болгодог гэсэн түгээмэл эндүү ойлголт бий. Энэ нь үнэн байх албагүй. Өөрийнхөө алдааг хүлээн зөвшөөрдөг хүмүүс нь өөртөө шүүмжлэлтэй ханддаг хүмүүсийн адилаар өөртөө илүү өндөр зорилго тавьдаг. Гэхдээ нэг ялгаа нь өөртөө хайртай хүмүүс зорилгодоо хүрч чадаагүй ч өөрсдийгөө хайрласаар байдаг юм.

Харамсалтай нь өдгөө бид бусад хүний амьдрал руу амархан өнгийж болдог цаг үед амьдарч байна. Бид нийгмийн сүлжээнээс тансаг өдрийн зоог, үрэлгэн аяллын талаар байнга хардаг болсон учир хэдий бид сэтгэл хангалуун амьдарч байгаа ч өөрсдийгөө голдог, доорд үздэг болжээ. Нийгэмтэй өөрсдийгөө харьцуулдаг болсноор бид өөрсдөдөө мөн амьдралдаа сэтгэл хангалуун байх нь багасав. Үүнийг давахын тулд бид амьдралдаа илүү их анхаарах ёстой.

Өөр хэн нэгний хувилбар болохыг хичээхийн оронд өөрийгөө байгаа чигээр нь хүлээн зөвшөөр. Таны үнэ цэнийг тодорхойлох цорын ганц хүн бол та өөрөө.

Үгээр хүнийг амьдруулж болно

Сэтгэл хөдлөлөө зөв тодорхойлж сурах нь сэтгэл хөдлөлийн уян хатан байдлын хувьд нэн чухал. Нэгдүгээрт, “сайн” болон “муу” мэдрэмж гэсэн шошгыг үл тоо. Бүх л мэдрэмж нь хэвийн зүйл агаад мэдрэмж төрөх бүрийд байгаа чигээр нь хүлээн зөвшөөр. Сэтгэл хөдлөлөө зөв тодорхойлж сурвал та амьдралаа өөрчилж чадна. Олон янзын сэтгэл хөдлөлөө тодорхойлж чаддаг хүмүүс амьдралын сайн, мууг давахдаа илүү сайн байдаг.

Сэтгэл хөдлөлөө анзаарсан бол тэрхүү сэтгэл хөдлөлийн зорилго нь юу вэ гэж өөрөөсөө асуу. Жишээлбэл, та зөвхөн өөртөө хамаатай, чухал зүйлсийн төлөө санаа тавьдаг. Хэрэв та хүүхэдтэйгээ цагийг өнгөрүүлэхийн оронд орой сууж ажиллаж байгаадаа өөрийгөө буруутан мэт санаж байгаа бол үүнийг хайртай хүмүүс болон хүссэн амьдралд чинь хүргэх луужин гэж төсөөлөх хэрэгтэй.

Нэгэн судалгаанд оролцогчдыг хоёр хуваагаад эхний бүлэгт нь өдөр бүр сэтгэл хөдөлгөсөн чухал үйл явдлынхаа талаар 20 минут бичиж байхыг, нөгөө бүлэгт нь хувцаслалт, хоол, хажуугаар өнгөрсөн машин гээд өдөр тутмын зүйлийнхээ талаар бичихийг хүссэн байна.

Сэтгэл хөдөлгөсөн үйл явдлынхаа талаар бичсэн хүмүүс нь бие махбодь болон сэтгэцийн эрүүл мэнд нь ихээхэн дээшилснийг судалгааны дараа тодорхой болсон гэж сэтгэл зүйч Пеннебэйкер дурджээ. Тэд илүү аз жаргалтай, бага депресстэй, сэтгэл зовнил нь бага болсноос гадна олон сарын дараа ч цусны даралт нь бага, дархлааны нь илүү сайн байсан агаад нөгөө бүлэгтэй харьцуулахад эмчид үзүүлсэн тоо нь ч цөөн байсан аж. Мөн харилцаа, ой санамж нь илүү сайжирч, ажилдаа өндөр амжилт гаргасан байв.

Сэтгэл хөдлөлд үг ашиглах нь стресс, сэтгэл зовнил, гашуудлыг давж гарахад туслах хамгийн гайхалтай арга юм. Сэтгэл хөдлөлийнхөө талаар бичихэд цаг гарга. Хэрэв бичих нь танд тохирхооргүй арга бол яриагаа аудио болгон хадгалах нь мөн ижил үр дүнд хүргэнэ. Үүнийг арай өөр шинэ өнцгөөс харахыг, бодогч болон бодол хоёрын ялгааг ойлгохыг хичээгээрэй.

Бид ихэнхдээ бодолдоо автаад нөхцөл байдлын бодит шалтгааныг олж харж чаддаггүй. Бододоо авталгүй нөхцөл байдлыг арай өөрөөр харах юм бол тухайн нөхцөлийг яг байгаа чигээр нь харах, үүнээс юуг ойлгож авах вэ гэдгийг ойлгоход туслах юм.

Бодлыг бодогчоос ангижруулах өөр нэг арга бол тогтмол бясалгал хийх юм. Үүний тулд тухайн цаг мөчид оршин байх ёстой. Ямар нэг дүгнэлт хийлгүй бодол санаа чинь юу хийж байгаад анхаарал хандуул. Сэтгэх чадвар, эрүүл мэнд, сэтгэл хөдлөл, анхаарал төвлөрөл, биеийн ерөнхий эрүүл мэнд сайжрах гээд бясалгал маш олон давуу талтай.

Сэтгэл хөдлөлөө ойлгох нь тэдгээрийг зөвөөр тодорхойлоход тусална. Энэ нь таныг дэлхийг олон өнцгөөс харах, өөрийгөө хүлээн зөвшөөрөх, тэвчих, өөртөө сайн хандахад хүргэнэ.

Өөртөө тохиолдсон таагүй зүйлийг бод. Түүнийгээ бичээд 10 удаа чангаар хэл. Дараа нь үгнүүдээ холиод хойноос нь урагш унш. Өнөөх үгнүүд ямар ч утга учиргүй бөөгнөрөл болсныг та харах байх. Ингэснээр та бодогч болон бодлынхоо хооронд орон зай үүсгэж байгаа юм. Бодол төрсөн гэдгийг хүлээн зөвшөөр, гэхдээ таны мэдрэмж, зан араншинг удирдан чиглүүлэхийг нь хэзээ ч бүү зөвшөөр. Сэтгэл хөдлөлийн уян хатан байдал гэдэг нь тогтворгүй, таагүй бодол, эсвэл сэтгэл хөдлөлтэй байхыг, гэхдээ үүнийхээ хажуугаар өөрийн хүсэж буй амьдралын чиг үүргийн дагуу аж төрөх чадварыг хэлж байгаа юм.

Өөрийн замаар замна

Өөрийн замаар замнах нь утга учиртай, сэтгэл ханамжтай байхын тулд өөрийн гэсэн цогц үнэ цэнд тулгуурлан амьдрах урлаг юм. Өөрийнхөө үнэ цэнийг тодорхойлох тийм ч амар биш. Үнэ цэн нь хаа сайгүй, түгээмэл байдаг зүйл биш агаад бид ихэнхдээ амьдралынхаа чухал шийдвэрийг гаргахын тулд эргэн тойрны хүмүүсийг дуурайж алдаа гаргадаг. Нэг хүний хувьд “зөв” зүйл нь нөгөө хүний хувь тэр бүр зөв байх албагүй.

Үнэ цэнээ тодорхойлохын тулд өөртөө юу чухлыг асуугаарай. Та ямар харилцаа бий болгохыг хүсэж байна вэ? Амьдралаа ямар утга учиртай байгаасай гэж хүсдэг вэ? Хэрэв бүх стресс, зовнил алга болбол та ямар шинэ зүйл хийх вэ?

Эдгээр асуултын хариултыг өөрийнхөө үнэ цэнийг тодорхойлох чиглүүлэгч болгон ашигла. Улмаар тэдгээр үнэ цэнийг амьдралынхаа чиглүүлэгч болгож өөрийн замаар замна. Өөрийн үнэ цэнээ мэдэх нь таныг илүү уян хатан, шинэ зүйлд нээлттэй байхад хүргэдэг. Үнэ цэндээ ойртохын тулд та заримдаа хэцүү шийдвэр гаргах, эсвэл хэцүү зүйлийг гүйцэтгэх ёстой болно. Гэхдээ таны сонголт буруу байсан ч гэсэн зөв шалтгаанаар тэрхүү шийдвэрээ гаргасан гэдэг нь таныг тайвшруулах юм.

Өөрсдийн “замнал”-тай нийцэх зүйлийг хийхийн тулд бид тэдгээрийг харах арга замаа шинэчлэх ёстой. Хийх ёстойг бус хийхийг хүсэж буй зүйлдээ тохируулан шийдвэрээ гаргах нь тухайн зүйлийг хийж, гүйцэтгэх боломжийг өсгөдөг. Бидний үнэ цэн, сонирхлыг тусгасан учраас бид хүсэж байгаа зорилгодоо хүрэхийн тулд маш их хичээдэг. Тэдгээр зорилгоо бид өөрсдөө чөлөөтэй сонгох ёстой юм.

Үүний эсрэгээр “тэгэх ёстой” зорилгууд бол бидэнд үүрэг хариуцлагын дагуу ногдсон, эсвэл бусдаас өгсөн даалгавар байдаг агаад тэдгээрийг гүйцэтгэх нь тийм ч амар биш байдаг.

Та сайхан харагдахыг хүсдэг учраас эрүүл хооллодог байж болох ч хэрэв амьдралаас кайф авч, сэтгэл хангалуун амьдрахад эрүүл мэнд тун чухал гэж үздэг бол эрүүл хооллолтыг бүр их чухалчлан үздэг болно. Шийдвэр гаргахад ашигладаг арга барилаа шинээр хар, тэгвэл өөрийн замналтай нийцэх зүйлсийг та улам ихээр хийдэг болно

Бодит ертөнц

Сэтгэл хөдлөлийн уян хатан байдал нь таныг хүн бүхэнтэй, өдөр бүр өөрөөрөө байж харилцах боломжийг олгоно. Өөрийнхөө хөгжил, карьер, бүтээлч сэтгэлгээ, ажил, харилцааныхаа эзэн нь бол. Өөрийгөө энэрэл, зориг, сониуч байдлаар хүлээн зөвшөөр. Өөрийнхөө дотоод мэдрэмжийг чөлөөлж, тэдгээрээс суралц. Өөрийгөө бодитой бус, төгс стандартуудад бүү хүл.

Өөрийн үнэ цэнийг чиглүүлэгчээ болгож өөрийгөө нээ, айдастайгаа нүүр тул. Сэтгэл хөдлөлийн хувьд уян хатан байх нь таны амьдралыг өөрчилнө.